Chúng tôi cũng nuôi gà và cũng gọi gà: “Rú mọ”. Ấy là vì thấy nó hay hay, đểu đểu, buồn cười và cũng sợ gà Miên “không biết” tiếng Việt nên cứ rú mọ mà gọi, gà về đầy sân. Ở bên Miên có nhiều loại gà. Tôi thích nhất thịt con gà lông cứ vểnh hết lên, nom rất lạ. Tôi gọi đó là con gà xước xước.
Gà Miên chỉ ăn thóc gạo và các loại côn trùng, giun dế ở bờ bụi nên thịt ngon lắm. Thịt gà luộc trắng phau, xé chấm muối ớt, chanh ngon chảy nước miếng. Thịt gà dai, giòn, ngọt, ăn với cơm gạo Miên trắng ngần, ngon khó cưỡng. Gạo trồng một năm, một vụ. Ăn bữa nào, mới giã bữa đó. Gạo nhỏ hạt, cơm săn, thơm, ngòn ngọt, đậm đà. Thóc được giã trong chiếc cối bằng gỗ, chày giã là chiếc đòn cây dài hơn đầu người. Chính vì phải giã gạo mà các cô gái Miên có eo thon thả lắm.
Khi mới sang CPC, cuối năm 1978, chúng tôi đổi đủ các thứ quần áo, quân trang, quân dụng, nhu yếu phẩm kể cả đạn để lấy gà và phải thịt trộm, ăn ngay vì sợ 9 điều quy định. Lộ ra bị tử hình ngay. Nhẹ cũng bị kỷ luật tước quân tịch. Sau này Miên phát hành đồng tiền Riêl, bộ đôi cũng được lĩnh tiền. Mua bán sòng phẳng. Bộ đội mua gà nuôi đầy sân. Tiếng gọi gà rú mọ, vang khắp đơn vị.
Tháng 5, năm 1981 tôi đi truy quét ở AnLungVeng. Vào D8 dừng chân, chỉ sợ cối địch bắn vào. Địch bắn rất trúng doanh trại ta. Hôm đó tôi trực chiến mà cứ nơm nớp lo đạn rơi trúng đầu. Sau D8 biết địch bắn chính xác là do tiếng gà gáy vang to, địch chỉnh cối pháo vào tiếng gà. Thật nguy hiểm.
Chỉ huy D8 lệnh cấm nuôi gà. Nhưng lính vẫn có cách. Nuôi toàn gà mái, gà trống chưa biết gáy là thịt. Hôm đó tôi sang C5 tìm gặp đồng hươn Huỳnh gà. Hai thằng gặp nhau, mừng ứa nước mắt. Cảm động vô cùng, mừng tủi nghẹn lòng. Huỳnh gà chỉ có 3 con gà con. Nó thịt tất để đãi tôi. Bữa cơm thấm đượm tình đồng hương, đồng đội. Tôi còn nhớ mai hơn 40 năm rồi.
Ở C1, người nuôi gà giỏi nhất là anh Nguyễn Hà Ba( Ba điếm). Anh là lính 73, người Hà Tây. Đàn gà của anh lúc nào cũng nhiều nhất đơn vị. Đặc biệt, trong đàn gà của anh có một con gà trống to gọi là “gà cồ”. Con gà mình tròn, da đỏ, cổ không lông, đuôi cũng không có. Chân to, cựa nhọn cứng. Nó làm soái ca tất cả gà trong đơn vị.
Chúng tôi nuôi gà đẻ. Ấp nở gà con đều giống bố gà cồ. Nom thích mắt lắm. Những chú gà con như cục bông xúm quanh gà mẹ. Tôi vác dao quắm ra bìa rừng, tìm tổ mối đem về chặt ra, rồi rũ xuống. Những trứng và mối con rơi ra, gà con, gà mẹ tha hồ mà ăn. Nhìn đàn gà, tiếng gà gợi nhớ quê hương Việt Nam lắm. Con gà Cồ làm bá chủ gà đơn vị, nó đánh bại tất các gà trống khác. Bọn thằng Cảm ( quản lý), thằng Tâm y tá, thằng Nhất, thằng Anh, anh nuôi tức lắm.
Thằng Cảm vào phum ChomsRe mua một con gà trống to khỏe, đẹp lắm về để chọi gà cồ. Chúng tôi được bữa xem chọi gà đã mắt. Gà thằng Cảm lợi thế là đuôi dài, cánh to. Sau một hồi đá, mổ, khóa cánh, khóa cổ cả 2 con te tua, máu đầy cổ. Tiếng hò reo, bình luận ầm ĩ của lính vui cười khoái chí, chả mấy khi được vui như thế. Thế rồi, bằng một cú đá hiểm hóc của gà cồ, gà thằng Cảm chúi đầu bỏ chạy.
Tối hôm ấy, thằng Cảm hô to: “cháo ăn chung, gà ăn riêng đê”. Nó bắc một nồi cháo to, ai hưởng ứng thì thịt gà, đánh dấu, cho chung vào nồi cháo. Khi chín, gà của ai người ấy ăn. Cháo thì ăn chung, ai cũng được ăn. Hàng tỉ thứ chuyện được kể ra ở buổi cháo gà. Đó là “cháo ăn chung, gà ăn riêng” câu “khẩu hiệu” của thằng Cảm hay vang lên mỗi chiều tối. Con gà cồ thắng trận đó càng ông kễnh hơn. Nó gáy vang đại đội, mặc sức cai quản đàn gà mái.
Lũ gà rừng nghe tiếng gà nhà thì mon men đến rìa đơn vị. Chúng cất tiếng gáy te te dưới chân đồi. Gà cồ tức tiếng gáy ấy lắm. Nó mò xuống đồi tìm gà rừng để chọi. Gà cồ to khỏe, lì đòn, kiêu hùng. Gà rừng nhỏ thó nhưng mỏ nhọn, cựa sắc. Mỏ đen sì, cựa đen sì, con mắt tinh ranh. Gà rừng với những miểng đánh giang hồ, hoang dã. Nó vừa bay vừa đá, vừa lanh lẹ lại cộng với mỏ và cựa cứng sắc kinh khủng, kết quả gà cồ ôm đầu máu lết về cùng một con mắt bị lòi ra ngoài.
Anh Ba tiếc lắm. Anh nheo nheo con mắt nói: “con này già rồi, phải ninh bằng đậu đen cho nhừ”. Tối hôm ấy, tôi được ăn cháo gà cồ, cũng không thấy dai lắm, vì răng hồi ấy tốt, lại ninh gà hơi lâu.
Tôi nuôi được hơn chục con gà. Chuồng làm bằng cây rừng chắc chắn để tránh bọn chồn, cáo mò vào bắt gà. Cuối năm 1982, tôi nhận được “Chát” đi học sỹ quan lục quân 3. Tôi vào phum mua rượu, thốt nốt để chia tay đồng đội. Tôi ra tiểu đoàn bộ và các đại đội mời các đồng hương Hà Nội đến C1 để liên hoan. Tôi thịt sạch đàn gà. Lòng mề xào với đậu đũa trồng được. Thịt gà xé phay, chấm muối chanh ớt. Chúng tôi say túy lúy. Thằng Hóa say quá còn đạp tung cả vách nhà tôi được đan bằng nan tre. Mặc kệ. Hôm sau tôi khoác ba lô một nửa chứa thư của đồng đội lên trung đoàn đi học sỹ quan.
Một mình đi qua phum Chom sRe, đến cuối phum có một cây gỗ bắc qua dòng suối nhỏ. Đang bước trên cây gỗ bỗng nghe tiếng r.rú…mọ. của người dân gọi gà vang ra. Tôi giật mình trượt chân ngã xuống suối, cằm va vào cây gỗ dớm máu thành vết sẹo ở cằm. Tôi đứng dậy, mỉm cười và vẫn thấy tiếng gọi gà hay hay, đểu đểu, buồn cười của người dân Campuchia. Đó cũng là tiếng gọi gà cuối cùng tôi được nghe trên mảnh đất đầy gian khổ ác liệt cách đây trên bốn chuc năm.
Lê minh Thư D7 E29 F307
