Ở tỉnh Phúc Kiến, Trung Quốc, ngồi trên mặt đất cỏ mọc um tùm, bao quanh bởi những ngọc đồi lởm chởm Li Junxian càu nhàu khi đang dùng thuổng đâm xuống đất. “Nếu ba mẹ thấy điều tôi đang làm, họ sẽ rất bực mình.” Chàng trai 30 tuổi cười cười, xúc lên đất bẩn. Mặc áo hoodie xám và sneakers hiệu, Li rõ ràng không thạo việc nhà nông.
Anh đến từ đại đô thị phía Nam, Quảng Châu, và đã làm đại diện bán hàng cho 1 doanh nghiệp thương mại quốc tế cả thập kỷ qua. Nhưng 1 tháng trước, quá tải bởi những đấu đá văn phòng không hồi kết cùng cảm giác lạc lõng giữa đô thị phồn hoa, quyết định cuối cùng được thực hiện. Anh bỏ việc, nhảy lên xe, và tự lái hơn 10 tiếng giữa những cung đường lộng gió tới vùng đất “sơn cùng thủy tận” này của tỉnh Phúc Kiến, đông nam TQ.
Li gia nhập Southern Life Community (SLC) – 1 trong những cộng đồng chọn lối sống chia sẻ, phần lớn tự cung tự cấp các nhu cầu. Được xây dựng trên 1 sườn đồi gồ ghề, rậm rạm cây cỏ, chỗ ở của cộng đồng gồm 2 ngôi nhà, 1 nhà kho xập xệ và 1 túp lều mà cư dân hay gọi là “Mái vòm” (The Dome). Cùng với 6 con gà và 1 nhà vệ sinh hữu cơ dùng mạt cưa thay nước.
Điều kiện sống khắc nghiệt không hề ngăn cản Li và cả tá cư dân khác sinh hoạt. Cả nhóm, tuổi từ 8-9X, cùng cam kết tạo ra 1 xã hội mới “không có giai cấp hay đặc quyền”.
Nếu bố mẹ tôi có thể thấy những gì tôi đang làm, họ sẽ rất tức giận.
– Li Junxian, commune member
Và họ không đơn độc. Vài năm gần đây, thanh niên TQ gia tăng sự vỡ mộng với văn hóa làm việc 996 hoặc tồi tệ hơn là 007, kèm với sự kèn cựa nhau thường trực khi sống tại những đô thị lớn. Khiến họ tìm đến 1 loạt các phong cách sống mới: Từ kiểu sống siêu tiết kiệm, đến văn hóa ẩn sĩ, hay sống với hệ thống thực phẩm hữu cơ (alternative food networks).
Cộng đồng như SLC đã nhận được cú hích lớn từ đại dịch Covid -19, thứ khiến nhiều người TQ phải đánh giá lại các ưu tiên xã hội, vấn đề xã hội thay vì chỉ tập trung vào tăng trưởng kinh tế. Nhiều người tham gia vào các phong trào cách sống mới này do đang kiếm tìm 1 phương hướng cho cuộc đời. Họ vừa trải qua những biến cố không thể ngờ, đang ở “nút cổ chai” của cuộc đời hoặc đang dự định khởi đầu 1 giai đoạn mới trong đời.
Từ lúc gia nhập SLC, Li dành nhiều ngày trồng trọt, làm đồ thủ công, cải tạo nơi ở chung. Nơi này đã dạy cho anh cách 1 xã hội khác vận hành. “Đây là 1 hành trình trị liệu, chữa lành tâm hồn. Khác với mấy kẻ sống ở đô thị, người nơi đây chân thật, nhiệt tình, tốt bụng.” Li nói.
Cộng đồng cũng kịch liệt chống lại thứ văn hóa quyền lực bề trên – kẻ dưới vốn chi phối đời sống văn phòng tại TQ, và chỉ tổ chức họp nhà chung để quyết định cách dùng điện, nước, quỹ đất hạn hẹp của cả cộng đồng. Mọi người không cần hoàn thành nhiệm vụ hay chia sẻ tài sản cá nhân, song họ thi thoảng tụ tập lại, nấu ăn, ca hát và ngâm thơ.
“Quỹ thời gian của một người thường không đủ vì ta thường phung phí quá mức. Ta cần phải hiểu rõ điều ta thực sự muốn và phát triển mối quan hệ thân mật với người khác.” Tang Guanhua, người sáng lập SLC, nói. Tang dáng gầy, tóc dài, mặc quần vải thụng, là 1 người đi đầu của các phong trào “lối sống mới có trách nhiệm“. Cựu nhân viên thiết kế đồ họa freelance bắt đầu chán nản cuộc sống ở thành phố Thanh Đảo và nghĩ về lối sống mới từ những năm 2009 – 2010.
“Công việc của tôi lúc đó là tạo ra các sản phẩm thu hút, đi kèm 1 câu slogan thời thượng và hiệu ứng thị giác nhằm hấp dẫn khách hàng mua sản phẩm. Nhưng tôi không rõ bản thân sản phẩm có hữu ích không nữa, liệu những thứ tôi quảng cáo sẽ gây hại cho ai đó?”
Giải pháp Tang đưa ra là loại bỏ hoàn toàn hệ thống tư sản. Anh cho rằng, nếu mọi người có thể sống tự cung tự cấp , mọi vấn đề của xã hội sẽ được giải quyết, phá vỡ rào cản của giai cấp và giới tính, thúc đẩy tự hoàn thiện và loại bỏ cạnh tranh trong xã hội.
Năm 2010, Tang tự giải thoát, bằng việc chuyển đến 1 lều nhỏ trên núi Laoshan, cách Thanh Đảo 30km. Lúc đầu, bạn đồng hành duy nhất của anh là 1 cô gái mảnh khảnh, đeo kính tên Xing Zhan, người Tang gặp gỡ ở 1 triển lãm nghệ thuật 2 năm trước. Xing, một chuyên gia phân tích sàn chứng khoán, có những nghi ngờ lớn về công việc của mình, đã bị hấp dẫn bởi cái nhìn phóng khoáng của Tang. Cô đến thăm núi Laoshan 2 lần mỗi tuần để hỗ trợ tinh thần cho Tang, cuối cùng, cô cũng nghỉ việc và gia nhập cùng Tang. Cặp đôi sau đó đã kết hôn.
Đều lớn lên ở thành thị, cả 2 ít có những kỹ năng sống cần thiết. Tang nhớ lại, họ lúc đó thậm chí không phân biệt nổi đâu là rau đâu là cỏ. Nhưng quyết tâm thực hiện ước mơ đã giúp họ xây dựng cuộc sống mới. Nhờ đọc các chỉ dẫn trên mạng, họ học cách làm xà bông, dệt quần áo, rèn kim khí và tạo ra điện từ chiếc xe đạp chuyên dụng.
Lúc ấy, cặp đôi đã ghi lại các quá trình tạo ra sản phẩm và đăng tải lên blog, sau đó còn biên soạn 1 cẩm nang sinh tồn chia sẻ miễn phí. “Bạn trở nên tự tin khi bạn có thể tạo ra nhiều thứ từ đôi bàn tay mình. Thậm chí, nếu chúng tôi mắc kẹt trên 1 hòn đảo, chúng tôi cũng có thể biến nó thành nhà mình.” Xing nói.
Sáng kiến của cặp đôi, “tương lai của văn minh nhân loại” như cách họ gọi , nhanh chóng thu hút sự chú ý của truyền thông. Một số bình luận chế giễu Tang và Xing là những kẻ ảo tưởng, số khác lãng mạn hóa cuộc sống của họ đầy mộc mạc, lành mạnh. Cặp đôi đã có 1 lượng fan theo dõi ổn định.
Năm 2015, các nhà đầu tư BĐS hướng tới Laoshan, khiến cặp đôi khốn đốn. Phải nhờ tới sự giúp sức từ Zhenro Foundation, 1 tổ chức môi trường trụ sở ở Phúc Kiến, thì Tang và Xing mới có thể tiếp tục trải nghiệm cuộc sống họ muốn, thiết lập Southern Life Community ở 1 khu đất rộng 202 hecta đã được Zhenro Fuoundation trả tiền. Kinh nghiệm này dạy cho họ lợi ích của việc có hệ thống hộ trợ mạnh mẽ, vậy nên họ quyết định tập trung phát triển cộng đồng.
Để thu hút các thành viên, họ cho phép cư dân mới tự chọn phương thức sống tự cung tự cấp mà cư dân muốn. Từ 1 số fan trung thành, khu định cư đã tăng lên tới khoảng 30 cư dân và truyền cảm hứng cho những cộng đồng khác ở Trung Quốc, bao gồm tập thể thiếu niên 706 ở Bắc Kinh. Nhưng dự án cũng phải giảm bớt sự chống đối hệ thống tư sản, điều mà Tang không muốn.
Nhiều thành viên mới chỉ tới ở vài tuần, và hiếm khi sống mà không dùng điện. Trên núi có mạng internet, mọi người thường mua thực phẩm ở 1 ngôi làng gần đó. Thậm chí 1 số còn đặt hàng qua các app giao đồ. Các cửa hàng địa phương hạnh phúc khi kinh doanh tốt lên, nhưng dân làng nhận ra cộng đồng SLC và cư dân của nó gặp nhiều khó khăn.
Lin, 1 người già 50 tuổi ở địa phương nói rằng, ông thường tự hỏi những thanh niên ông gặp đang cố gắng đạt được thứ gì? “Chúng gọi đó là trải nghiệm, nhưng tôi chẳng hiểu chúng đang trải nghiệm cái gì nữa?” Ông nói. “Chúng chẳng làm gì cả? Thấy không? Đất đai đa phần đã cằn cỗi hết cả.”
Các bạn trẻ gọi đây là “trải nghiệm“, nhưng tôi không biết họ đang trải qua những gì?
– Lin, dân làng địa phương
Tang thi thoảng nói với những người mới đến về 1 cách sống bền vững hơn nhưng thuyết trình không phải thế mạnh của Tang. Anh thường mặc kệ những cư dân khác tự xoay sở với đống thiết bị của họ, thậm chí chẳng buồn chào hỏi những người mới đến . Nhưng a thừa nhận là muốn cổ vũ mọi người tự cố gằng hơn. “Mọi thứ đã không lí tưởng như tôi mong muốn. Tôi chưa gặp ai muốn sống theo phong cách của tôi hồi tôi còn ở Laoshan. Nhiều người dừng lại chỉ sau vài lần thử.” Tang nói.
Người mới đến SLC có mục tiêu riêng của họ. Nhiều người không hướng đến 1 điều không tưởng như thế giới ko còn tư sản, mà chỉ đang chạy trốn tạm thời cuộc sống trung lưu và cố nhận ra thứ mình thực sự mong muốn trong đời.
Fan Yueyi, 20 tuổi, mới tốt nghiệp ĐH, nói rằng cô đến đây vì chán ghét thứ áp lực không ngừng khi leo lên “bậc thang xã hội” (Penthouse SBS). “Thế hệ của tôi có thể dễ dàng thấu hiểu ý niệm đằng sau SLC. Chúng tôi lớn lên và đều có cùng mục tiêu: những điểm A+, đỗ ĐH tốp đầu, chọn 1 nghề hứa hẹn thu nhập cao. Nhưng thứ ảo tưởng đó vỡ tan sau khi tốt nghiệp ĐH, khi tôi nhận ra rằng có nhiều lựa chọn hơn những gì chúng tôi đã được dạy trước đó.”
Khi còn thơ bé, Fan mơ ước mở 1 tiệm trà sữa, nhựng mẹ cô bảo rằng, công việc này chỉ phù hợp cho người giàu hoặc kẻ thất học. Vậy nên cô đã theo ý mẹ, tốt nghiệp ĐH, làm giáo viên. Ở nhà trẻ mẫu giáo , cô sốc khi chứng kiến những học trò nhỏ của mình bị dạy dỗ nghiêm khắc về cạnh tranh bởi phụ huynh giống như cô năm xưa. Cô nhớ, 1 đứa bé 6 tuổi nhận quà sinh nhật là 1 quyển SGK lớp 1 từ mẹ bé. Với Fan, đó là dấu hiệu của việc cô cần giải thoát.
“Mọi người nên sống những cuộc đời khác biệt.”
– Fan Yueyi, commune member
Từ khi tới SLC tháng trước, cô gái thành thị đã học nuôi gà, trồng hoa, nấu rượu. Cô cũng bớt đắn đo khi phải tự đưa ra quyết định.
Nhưng, chọn sống như vậy cũng phải trả giá. Một vài thành viên SLC kể rằng, gia đình và bạn bè họ coi việc này thật không thể hiểu được, thậm chí là sự phản bội – lãng phí thời gian nhiều năm học hành và học phí đắt đỏ. Theo Tang, anh đánh mất 1 số bạn thân khi kể ra lí do rời bỏ thành phố. “Thật khó cho nhiều người khi phải rời đi đường đời thuận lợi. Từ bỏ các giá trị và quan niệm phổ thông không chỉ là 1 quyết định về kinh tế mà là cả về mặt đạo đức.”
Fan thì lại muốn xem con đường này sẽ đưa cô tới đâu. Như 1 vài cư dân khác, cô không rõ mình sẽ trụ lại Phúc Kiến bao lâu nữa, khi tiền tiết kiệm đã dần cạn. Nhưng kể cả khi cô phải rời đi, cô sẽ sớm quay trở lại. “Tôi muốn dành nhiều thời gian suy nghĩ về cách tôi có thể tự chu cấp cho mình khi sống ở đây. Việc quyết định rời đi khi nào là chuyện nhỏ vì tôi biết mình sẽ nhất định quay trở lại và thưởng thức rượu do chính mình làm ra.”
————
Nguồn: Sixth Tone
Dịch bởi: Lâm Trần
